Farmacotherapie – Nationaal beleid

Afhankelijk van de behoefte van een patiënt kan het ene corticosteroïd omgezet worden in het andere corticosteroïd. Hieronder staat de equivalente dosering voor de glucocorticoïde werking van 20mg hydrocortison per medicament. Fludrocortison is hier buiten beschouwing gelaten aangezien dat voornamelijk een mineralocorticoïde werking heeft.

MedicamentEquivalent met 20 mg hydrocortison (glucocorticoïde werking)
Cortison25 mg
Predniso(lo)n5 mg
Methylprednisolon4 mg
Dexamethason0.8 mg

Afbouwen 

Na langdurig gebruik van corticosteroïden wordt geadviseerd deze langzaam af te bouwen omdat er anders een risico op het ontwikkelen van bijnierschorsinsufficiëntie bestaat. Dit geldt niet voor patiënten die worden behandeld voor bijnierschorsinsufficiëntie.

Dosering prednison per dag* Dosisverlaging Tijdspad
>40 mg 5-10 mgElke 1-2 weken
21-40 mg5 mgElke 1-2 weken
11-20 mg 2,5 mgElke 2-3 weken
6-10 mg1 mgElke 2-4 weken
≤5 mg0.5 mgElke 2-4 weken

*of een equivalente dosering van een ander corticosteroïd. Kanttekening bij de tabel: van geen enkel afbouwschema is aangetoond dat het efficiënt of veilig is. Een alternatief schema is elke 3-7 dagen de dosering met 2.5-5mg prednison (of equivalente dosering van een ander corticosteroïd) te verlagen tot een fysiologische dosering (ongeveer 7.5mg prednison of een equivalente dosering per dag)

Amsterdam UMC beleid

Er is geen lokaal beleid omtrent het omrekenen van corticosteroïden opgenomen in het lokale kwaliteitssysteem K2 van het Amsterdam UMC.

Achtergrond

De bijnierschors produceert onder andere de corticosteroïden cortisol (het ‘stresshormoon’) in de zona fasciculata onder invloed van ACTH, en aldosteron in de zona glomerulosa. Door de aanwezigheid van glucocorticoïd receptoren in bijna alle lichaamscellen heeft cortisol effect op verschillende orgaansystemen: het musculoskeletale, cardiovasculaire, respiratoire, endocriene en centrale zenuwstelsel. Logischerwijs leidt een tekort aan cortisol tot ernstige klinische verschijnselen. Aldosteron bevordert de uitwisseling van natriumionen tegen kalium- en waterstofionen in de distale tubulus van de nier en speelt zo een belangrijke rol in de menselijke hemodynamiek. Als een patiënt bijnierschorsinsufficiëntie ontwikkelt, is suppletie van glucocorticoïden en/of mineralocorticoïden nodig. Tevens worden glucocorticoïden in de kliniek ingezet als immunosuppressiva of ter bestrijding van symptomen bij (cerebraal) oedeem. De beschikbare medicijnen hebben een verschillende relatieve gluco- en mineralocorticoïde werking, zoals is aangegeven in onderstaande tabel. Zo heeft prednison een viermaal zo sterke glucocorticoïde werking als hydrocortison en is dexamethason 25 maal zo sterk als hydrocortison. Daarentegen is de relatieve mineralocorticoïde werking van prednison 0.8 in vergelijking met hydrocortison en heeft fludrocortison een 125 maal zo sterke mineralocorticoïde werking als hydrocortison.

MedicamentRelatieve glucocorticoïde werkingRelatieve mineralocorticoïde werkingT1/2 (uur)
Hydrocortison (index)111.5-3
Cortison0.80.80.5
Predniso(lo)n40.82-4
Methylprednisolon50.51.8-5.2
Dexamethason2503-6
Fludrocortison10125≥3.5
Calculator

MDcalc biedt een handige “Steroid Conversion Calculator”.

Bronnen 
Totstandkoming

Alle pagina’s op Farmacopedia zijn gebaseerd op Amsterdam UMC richtlijnen en/of nationale erkende richtlijnen en samengesteld door het Klinisch Farmacologisch Consultteam Amsterdam UMC, bestaande uit internisten, ziekenhuisapothekers, basisartsen, apothekers en klinisch farmacologen (i.o.). Het team heeft de inhoud van deze pagina op juistheid gecontroleerd. Alle pagina’s worden minimaal iedere zes maanden onderworpen aan een actualiteitscontrole.

Pagina gemaakt op: 2-8-2019
Laatste actualiteitscontrole: 20-07-2022

Onjuistheden of onduidelijkheden gevonden op deze pagina? Laat het ons direct weten.

Leave a Reply